در
چهارمین نمایشگاه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی ساخت ایران برگزار خواهد شد
معرفی
ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک در بازار کالایی
در کارگاه‌های آموزشی و غرفه بورس
کالای ایران
در کارگاه های آموزشی بورس کالای ایران در چهارمین نمایشگاه
ساخت تجهیزات و مواد آزمایشگاهی، علاوه بر معرفی انواع قراردادها در
بورس کالای ایران، ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک در بازار کالایی نیز به
علاقمندان معرفی می‌شوند.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل بورس کالای ایران، با
آنکه زمان زیادی از آغاز به کار بورس کالای ایران و توسعه تالارهای معاملاتی آن
نمی‌گذرد، این نهاد به‌عنوان یکی از مهمترین ارکان بازار سرمایه به خوبی توانسته
است نقش اثرگذاری در اقتصاد کشور ایفا کند. در دوران پساتحریم و با اجرایی شدن
راهبردهای اقتصاد مقاومتی، بورس کالای ایران می‌تواند یکی از شریان‌های اصلی جریان
سرمایه‌های بین‌المللی به داخل مرزهای ایران باشد و از ظرفیت تبدیل شدن به مرجع
قیمت‌گذاری در منطقه و نیز تسهیل تأمین مالی بین‌المللی برخوردار است.
انواع قراردادها در بازار فیزیکی بورس کالای
ایران که در این کارگاه‌های آموزشی معرفی می‌شوند، عبارتند از:
1- قرارداد نقدی: در این قرارداد، خریدار می‌بایست
کل مبلغ قرارداد را به علاوه کارمزد کارگزار به صورت نقد پرداخت کند و فروشنده نیز
می‌بایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.
2- قرارداد سلف عادی: در این قرارداد، کل مبلغ
در زمان انجام معامله توسط خریدار پرداخت می‌گردد و فروشنده متعهد می‌شود در تاریخ
مشخص و زمان معین کالا را به خریدار تحویل دهد. این نوع قرارداد نوعی ابزار تامین
مالی برای فروشندگان به شمار می‌رود.
3- قرارداد نسیه: قراردادی است که کالا به
صورت فوری به خریدار تحویل داده می‌شود
و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت می‌گردد. این نوع قرارداد نوعی ابزار
تامین مالی برای خریداران به شمار می‌رود.
انواع قراردادها در بازار مشتقه بورس کالای
ایران که در این کارگاه‌های آموزشی معرفی می‌شوند، عبارتند از:
1- قرارداد آتی: قراردادی است که بر اساس آن
فروشنده متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص
بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود همان کالا با همان مشخصات را در
سررسید معین بخرد و برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را
به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی
باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد
متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان “اباحه
تصرف” در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در
سررسید با هم تسویه کنند. “اباحه تصرف” از نظر فقهی به این معناست که هر
دو طرف معامله، دخل و تصرف اتاق پایاپای را در وجه تضمینی که در اختیار بورس قرار
داده‌اند، جایز می‌دانند.
2- قرارداد اختیار خرید: مطابق این قرارداد،
خریدار اختیار ، با پرداخت مبلغی حق پیدا می کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار
مبتنی بر کالا به قیمت معین در تاریخ معین از فروشنده اختیار، خریداری کند و فروشنده
اختیار، متعهد می شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار کالا یا اوراق
بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور به وی بفروشد.
3- قرارداد اختیار فروش: مطابق این قرارداد،
خریدار اختیار، با پرداخت مبلغی حق پیدا می‌کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار
مبتنی بر کالا به قیمت معین در تاریخ معین به فروشنده اختیار،
بفروشد و فروشنده اختیار، متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار اختیار، آن مقدار
کالا یا اوراق بهادار مبتنی بر کالا را به قیمت مذکور از وی خریداری کند.
4- قرارداد سلف موازی استاندارد: قراردادی
است که براساس آن مقدار معینی از کالا براساس مشخصات قرارداد سلف موازی استاندارد
به فروش می‌رسد. وجه مذکور باید نقدی در مهلت تسویه و طبق مشخصات قرارداد، پرداخت
و کالا در سررسید تحویل شود. خریدار می‌تواند معادل کالای خریداری کرده را طی
قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش برساند.
ابزارهای
تامین مالی و مدیریت ریسک در بازار کالایی که در این کارگاه های آموزشی معرفی می‌شوند،
عبارتند از:
اوراق سلف
موازی استاندارد
قرارداد سلف
موازی استاندارد، یکی از مهمترین ابزارهای تامین مالی در بورس کالای ایران به شمار
می‌رود. این قراردادها با هدف تامین مالی فروشنده و مدیریت ریسک تعریف شده‌اند و
به این ترتیب صنایع می‌توانند با استفاده از این قراردادها بدون بوروکراسی اداری،
پوشش ریسک و تامین مالی کنند. با توجه به اینکه ریسک نقدشوندگی و ریسک تغییرات
قیمت برای خریداران به دلیل نبود بازار ثانویه در معاملات قراردادهای سلف عادی
بالا است، قراردادهای سلف موازی استاندارد طراحی و در بورس کالا راه‌اندازی شده
است که علاوه بر تسهیل تامین مالی بلندمدت در طرح های توسعه‌ای، سبب افزایش سرمایه
در گردش می‌شود و ابزاری مناسب جهت برنامه ریزی بلندمدت برای تولیدکنندگان محسوب
می‌شود. بورس کالای ایران تاکنون توانسته است از طریق انتشار اوراق سلف موازی
استاندارد در سال‌های اخیر، ۵۰۰
میلیارد ریال تامین مالی برای شرکت پتروشیمی آبادان، 830 میلیارد ریال برای مجتمع سنگ آهن گل گهر ،
800 میلیارد ریال برای شرکت صنعتی و معدنی چادرملو و 200 میلیارد ریال برای شرکت
سیمان سپاهان از این طریق تامین مالی داشته باشد.
اوراق گواهی
سپرده کالایی
تبدیل کردن
کالای موجود در انبار به ورقه بهادار از جمله خدماتی است که بورس‌های کالایی معتبر
در کشورهای در حال توسعه انجام می‌دهند. بر این اساس قبض انباری که برای کالای
موجود در انبار صادر شده است تبدیل به ورقه بهادار قابل معامله در بازار ثانویه می‌شود.
به این ترتیب امکان استفاده از پشتوانه گواهی سپرده کالایی برای تأمین مالی و
جلوگیری از فروش اجباری در اثر تنگناهای مالی تولیدکنندگان ایجاد شده و هزینه‌های
تأمین مالی کاهش یافته نقدشوندگی کالا برای تولیدکنندگان افزایش می‌یابد. این ورقه
بهادار همانند سایر اوراق قابلیت ارائه به شبکه بانکی به عنوان تضمین را خواهد
داشت. همچنین به تسهیل فرآیند تحویل کالا در بورس و بازارهای خارج از بورس منجر می‌شود.
پس از ابلاغیه هیات وزیران در خصوص اجرای سیاست قیمت تضمینی بجای خرید تضمینی در
سال 94، افزون بر 180 هزار تن ذرت و جو در قالب گواهی سپرده کالایی از طریق بورس
کالای ایران مورد معامله قرار گرفت.
صندوق‌های
کالایی و ارزی
با توجه به این
که اوراق بهادار مبتنی بر کالا نظیر اوراق سلف موازی استاندارد، اوراق گواهی سپرده
کالایی، اوراق مشتقه کالایی، دیون ایجاد شده در معاملات بورس کالای ایران در حال
توسعه می‌باشند، می‌توان صندوق‌هایی را ایجاد کرد که این صندوق‌ها بر روی کالا و
اوراق بهادار مبتنی بر کالاها سرمایه‌گذاری نمایند.
با توجه به این
که بخش عمده‌ای از مبادلات ارزی مربوط به صادرات و واردات کالا میباشد، می‌توان
با راه‌اندازی صندوق‌های ارزی از منابع آن‌ها در تنزیل اعتبار اسنادی صادرکنندگان
محصولات پتروشیمی و کمک به صادرات با شرایط بهتر (فورفیتینگ) استفاده کرد.
اوراق مشتقه
کالایی
خاستگاه اوراق
مشتقه در دنیا بازارهای کالایی می‌باشند و هم اکنون نیز بورس‌های بزرگ مشتقه در
دنیا عمدتاً بورس‌های کالایی می‌باشند. بورس کالای ایران نیز از سال 1387 با راه‌اندازی
قرارداد آتی بر روی سکه طلا اولین بازار مشتقه در ایران را ایجاد نمود. هر چند
ساختار بازار کالایی توسعه قراردادهای مشتقه را دچار مشکل کرده است ولی با گشایش‌های
مورد انتظار در اقتصاد و جهت‌گیری دولت محترم در توسعه بازار سرمایه بورس کالای
ایران تلاش‌های مضاعفی در این خصوص را آغاز کرده است. به عنوان مثال راه‌اندازی
قراردادهای آتی ارز در آینده‌ای نزدیک یکی از نتایج این تلاش‌ها خواهد بود.