هرآنچه باید از طراحی صنعتی بدانید! (بخش دوم)

در بخش قبل این مقاله از تعریف طراحی و صنعتی شروع کردیم. بعد به مفهوم طراحی صنعتی رسیدیم و قرار شد در بخش های بعدی به این موارد بپردازیم:

• فرآیند طراحی صنعتی چگونه است؟
• سه فاز اصلی در تمام طرح های صنعتی
• طراحی صنعتی در زنجیره ارزش
• طراحی صنعتی برای شرکت های دانش بنیان
• طراحی صنعتی در کریدور فناوری تا بازار

در ادامه با ما همراه باشید تا این مطالب را از زبان مصطفی توحیدی فر، کارگزار طراحی صنعتی کریدور فناوری تا بازار بشنوید.

فرآیند طراحی صنعتی چگونه است؟

فرآیند طراحی مصنوعات مختلف با هم متفاوت است. مسلما طراحی یک کفش با طراحی یک هواپیما یکی نیست. ولی به این نکته توجه کنید که در تمام طرح های صنعتی سه فاز مشترک داریم. یک درخت را فرض کنید که قطعا یک ریشه یک تنه و شاخه دارد، اما ممکن است تعداد شاخه ها و برگ ها متفاوت باشد.

در طراحی هم همه ی طرح ها این سه فاز اصلی را دارند ولی ممکن است در طراحی مثلا خودرو 5 فاز داشته باشیم، در طراحی دمپایی 4 فاز و در طراحی هواپیما 10 فاز. در واقع دیگر فازها به جز سه فاز اصلی به فرآیند الحاق می شوند.

سه فاز اصلی در تمام طرح های صنعتی:

1. درک مساله understanding
2. ایده پردازی و تست concept generation
3. اجرا production

دقت کنید که این سه فاز در ساده ترین طرح ها باید وجود داشته باشد وگرنه طراحی آسیب می بیند.

طراحی صنعتی در زنجیره ارزش:

طراحی صنعتی در دو حلقه کلیدی از زنجیره ارزش نقش اصلی را ایفا می کند:

1. زیبایی حداکثری
2. عملکرد حداکثری

این مفهوم ماموریت ویژه ی طراحی هستند که برای یک سازمان ارزش آفرینی می کنند. در واقع نحوه عملکرد طراحی در طول فرآیند طراحی باید به گونه ای باشد که برای زیبایی و عملکرد ارزش خلق کند.

خلق ارزش زیبایی و عملکرد:

اینجا دو مفهوم مهم را باید شفاف کنیم. در ابتدا بسیاری از افراد معتقدند طراحی صنعتی فقط محصول را زیبا می کند، در حالیکه این موضوع با توصیفی که ارائه کردیم هم خوانی ندارد.فرآیند طراحی بزرگتر از این است. چرا؟ چون در هر حال یکی از فازهای اصلی فرآیند طراحی ساخت و تولید محصول است. در این صورت محصولی که فقط زیباست را نمی توان ساخت!

در مقابل عده ای به اشتباه معتقدند چون این طراحی از نوع صنعتی است، در طرح و طراحی فقط با مقوله ی فنی مهندسی سر و کار داریم. این هم اشتباه است. طرحی که فقط کارایی دارد و زیبایی ندارد، درواقع بویی از طراحی نبرده است.

پس هر دو مفهوم زیبایی و عملکرد، در کنار هم باید به درستی درک شوند تا یک طرح صنعتی درست شکل بگیرد. مباحث زیبایی شناسی و عملکرد فنی محصول خود ظرایف و لطایفی در بر دارند. زیبایی شناسی در یک طرح به انتقال معنا، ایجاد هویت و تناسبات محصول مرتبط است. همچنین در مباحث فنی، تعدیل هزینه ها مورد توجه است. 

زیبایی شناسی:

معنابخشی به محصول:

در حوزه زیبایی شناسی طراح صنعتی برای محصول هویت ایجاد می کند. همان طور که می دانید زیبایی یک محصول نسبی است. پس طراح صنعتی باید بداند محصول را برای چه کسی زیبا می کند؟ این زیبایی برای هدف دار باشد و برای مخاطب هویت ایجاد کند. پس یکی از وظایف مهم طراح صنعتی این است که مخاطبان محصول را شناسایی کند و هویتی در محصول تعبیه کند که برای مخاطب معنادار باشد.

در این صورت مخاطب با دیدن محصول و مقایسه ی آن با محصول رقیب، یک ویژگی منحصر به فرد را حس می کند. مثلا وقتی فردی یک میکروسکوپ را از دور می بیند، می گوید: این میکروسکوپ دقیقی است! این حس چگونه ایجاد می شود؟ با طراحی موفق! یعنی یک طراح عامدانه خطوط، رنگ بندی و … را طوری انتخاب می کند که این حس در مخاطب شکل بگیرد.

پس در موضوع زیبایی شناسی، کار یک طراح فقط این نیست که محصول را زیبا و چشم نواز طراحی کند، بلکه باید به محصول معنا ببخشد.

هویت بخشی به محصول:

یکی دیگر از وظایف طراح، ایجاد و حفظ هویت سازمانی محصول است. به طوری که وقتی مخاطب به مجموعه ی محصولات نگاه می کند، همه ی آن ها را از یک خانواده ببیند. مثل یک خانواده که بچه ها شبیه پدر و مادر هستند. این هویت یکسان در طراحی ابتدا باید ایجاد و در ادامه باید حفظ شود.

ملموس ترین مثال این موضوع خانواده ی BMW است که هر خودرویی از آن در هر گوشه ی جهان را ببینید، بدون هیچ گونه نشانی متوجه می شود که این اتومبیل ساخت شرکت BMW است. این هویت بخشی به توسط طراح باید انجام شود و یکی از مهم ترین شاخص های زیبایی شناسی در طراحی محصول است.

حفظ تناسبات محصول:

تناسبات هم از مثل زیبایی یک امر نسبی است. اما وقتی در خدمت انتقال درست معنا قرار می گیرد، به چراچوب خاص خود می رسد. مثلا اگر شما بخواهید به مخاطب بگویید که این میکروسکوپ سنگین است، در طراحی محصول مستطیل طلایی را می شکنید. با شکستن این مستطیل و جابجایی عناصر به پایین طرح، سنگین بودن جسم را به مخاطب القا می کنید. شما محصول را طوری طراحی می کنید که گویی محصول به زمین چسبیده است در حالی که جنس محصول آلومینیوم است و اتفاقا سبک هم هست. به این صورت معنا در تناسبات طراحی می گنجد.

مثال دیگر طراحی خودرو است. در خودروهای مسابقه که سرعت ملاک اصلی است، تناسبات به سوی کم کردن ارتفاع خودرو شکسته می شود. به این ترتیب با دیدن یک خودرو مسابقه حس می کنید این خودرو بسیار سریع حرکت می کند.

فنی:

تعدیل هزینه تولید محصول:

یکی از مهم ترین وظایف طراح در حوزه ی فنی، تعدیل هزینه ها است. چرا از واژه ی تعدیل استفاده می کنیم؟ چون بعضی وقت ها طراح هزینه های تولید را بالا می برد ولی در نهایت قیمت تمام شده پایین می آید. می پرسید چطور؟ مثلا طراح یک ویژگی را به محصول اضافه می کند و هزینه های تولید آن افزایش میابد. ولی در عین حال این ویژگی فروش شما را چند برابر می کند! در این حالت هزینه ی طراحی در تولید سرشکن می شود.

یا زمانی که مثلا طراح 100 میلیون تومان هزینه طراحی دریافت می کند و شرکت متعجب می شود که چرا این هزینه زیاد است؟ در حالی که در اولین فروش این 100 میلیون تومان جبران می شود. پس از این زمان هر فروش دارای سود است اما اگر محصول طراحی نمی شد، سال ها طول می کشید تا همین محصول وارد مرحله سوددهی شود. هزینه های R&D و هزینه های مکرر ساخت و شکست خوردن فروش محصول از مواردی هستند که با یک طراحی حرفه ای قابل پیشگیری هستند.

در بخش آخر این مقاله با مطالب زیر با ما همراه باشید:

• طراحی صنعتی برای شرکت های دانش بنیان
• هرم نیاز طراحی صنعتی
• خدمت طراحی صنعتی در کریدور فناوری تا بازار
• مرکز طراحی صنعتی ایران